नसर्ने रोगहरुको परिचय र अबस्था



 


परीभाषा 

एक व्यक्ति बाट अर्को व्यक्तिमा नसर्ने दिर्घ रोग, सुक्ष्म जीबाणुको माध्यमबाट नहुने रोग 

लाई साधारणतया नसर्ने रोग (Non Communicable Disease-NCD)  भन्ने गरीन्छ । नसर्ने रोगहरूले 

लामो अवधि र साधारणतया सुस्त गतिमा प्रभाव पार्ने गर्दछ । मुटु तथा रक्तनलीको रोग, मधुमेह, 

दिर्घ श्वाश्प्रश्वास सम्बन्धी रोग र क्यान्सर (स्तन र पाठेघरको मुख) प्रमुख ४ नसर्ने रोगहरूको रुपमा 

देखिएको छ । धेरै व्यक्तिहरुको अल्प आयुमै मृत्यु हुनेतथा स्वास्थ्य क्षेत्रमा धेरै धनराशीको खर्च गराउने

यी रोगहरु विश्वमा प्रमुख महामारीको रुपमा देखापरीरहेको छ । 

विश्वव्यापिकरण, शहरीकरण, उमेर बृद्वि  (Aging) जनसंख्या बृद्वि, तथा जीवनशैलीमा आएको परिवर्तन 

तथा बातावरणीय प्रदुषण लगाएतका आदि कारणले गर्दा मानिसको जीवन र स्वास्थ्यमा जोखिम बढ्दै 

गैरहेको छ । यी कारणले गर्दा नसर्ने रोगहरु विश्वमा मानिसहरुको मृत्युको प्रमुख कारणको रुपमा देखा 

परिरहेकोछ । 

नसर्ने रोगको भार 

नसर्ने रोगहरुले रोगको रुपमा मात्र नरही सामाजिक, आर्थिक, वातावरणमा र समग्र देश विकासमा 

नै समेत नकारात्मक असर पारिरहेको हुन्छ । नसर्ने रोग लागी सकेपछि जीवनपर्यन्त उपचार गनुपर्ने, 

बढदो धान्नै नसक्ने स्वास्थ्य उपचारको खर्च र व्यक्तिको उत्पादनशिलतामा आउने ह्रास आदि कारणले ्

गर्दा व्यक्ति, परिवार तथा समाजले आम्दानीको ठूलो हिस्सा यसमा खर्च गर्नुपरेको छ । 

बिरामी, अपाङ्गता वा अल्पआयुमै हुने मृत्युको कारणले खेर गएका वर्षहरू (Disability adjusted life year-DALY) मा सबैभन्दा ठूलो अनुपात (५१%) नसर्ने रोगहरूलीको कारणले गर्दा योगदान हुने गर्दछ (NCDI report)

। नसर्ने रोगहरुको उपचारको खर्चको कारणले बर्षेनी हाम्रो जस्तो देशमा थुप्रै घरपरिवार 

गरीबीको रेखामुनी धकेलिएका छन् । 

नसर्ने रोगहरूको प्रकोप 

 विश्वमा नसर्ने रोगको प्रकोप बढिरहेको छ । यसको कारण वर्षेनी करिब ४ करोड १० लाख 

मानिसको मृत्यु हुने गर्दछ । 

 नेपालमा पनि यसको प्रकोप तिव्रगतिमा वृद्धि भइरहेको छ । नेपालमा (WHO को सन् २०१८ 

को Country Profile अनुसार) भएको कुल मृत्यु मध्ये ६६ प्रतिशत मृत्युको कारण 

नसर्ने रोगबाट भएको थियो । ती मृत्यु मध्ये सबैभन्दा बढी १ करोड ७९ लाख CVD संग, ९० 

लाख क्यानसर संग, ३९ लाख श्वासप्रश्वास संग र १६ लाख मधुमेह सम्बन्धित भएको थियो । 

नेपाल लगायत दक्षिणपूर्वी एसियाका देशहरूमा प्रमुख नसर्ने रोग, विषेश गरी ३० देखि ७० 

वर्ष उमेर समूहका मानिसहरूमा, अल्पायुमै मृत्यको (२२ प्रतिशत) प्रमुख कारणको रुपमा 

देखिएको छ । 

 यसरी परिवारका उत्पादनशील उमेर समूहका सदस्यको अल्पायुमा हुने मृत्युले गर्दा सामाजिक 

तथा आर्थिक विकासमा नकारात्मक असर परिरहेको छ ।

प्रमुख नसर्ने रोगहरु तथा यसको जोखिम तत्वहरु 

नसर्ने रोगहरुको जोखिम दक्षिण पूर्वी एशिया तथा नेपालमा प्रवल रहेको छ । समयमै यस्ता 

जोखिमपूर्ण व्यवहारहरु लाई नियन्त्रण गरिएन भने, यसले दीर्घकालिन रुपमा 

नसर्ने रोगहरूलाई निम्त्याउन सक्दछ । बाल्यावस्था तथा युवावस्थामा स्वस्थकर जीवनशैली अपनाएमा 

पछि वयस्क/बृद्ध अवस्थामा गएर नसर्ने रोगहरू लाग्नबाट बच्न सकिन्छ । नसर्ने रोगहरू यदि 

प्रारम्भिक अवस्थामै पत्ता लगाई सोही समयमै व्यवस्थापन गर्न सकेमा यसले भविष्यमा निम्त्याउने 

जटिलता र अकाल मृत्यु हुनबाट बच्न सकिन्छ ।

नसर्ने रोगहरूका ४ प्रमुख कारक तत्वहरू लाई रोकथाम तथा नियन्त्रण गर्न सके नसर्ने रोगको ८० प्रतिशत रोग भार कम गर्न सकिन्छ भन्ने विश्व स्वास्थ्य संगठनको बुझाई रहेको छ । 

प्रमुख ४ नसर्ने रोगहरूमा 

  1.  मुटु तथा रक्तनलीका रोग (कोरोनरी रक्तनलीको रोग : हृदयघात, मस्तिष्कघात) 
  2.  मधुमेह 
  3.  दीर्घ श्वासप्रश्वास सम्बन्धी रोग र दम 
  4. क्यान्सर (स्तन र पाठेघरको मुखको)
नसर्ने रोगहरूका कारक तत्वहरूमा विशेष गरी अस्वस्थकर जीवनशैली वा जोखिमपूर्ण व्यवहारहरू 
जस्तै :
  1. धुम्रपान तथा सुर्तिजन्य पदार्थको प्रयोग 
  2.  अस्वस्थकर खानपिन 
  3. अपर्याप्त शारीरिक कृयाकलाप वा ब्यायम 
  4.  मद्यपानको प्रयोग प्रमुख पर्दछन् ।
यस्ता जोखिमपूर्ण व्यवहारले विभिन्न शारीरिक परिवर्तनहरू जस्तै ः– 
 बढी तौल र मोटोपना हुने 
 उच्च रक्तचाप बढ्ने
 रगतमा ग्लुकोजको तथा कोलेस्टेरोलको मात्रा बढ्ने

प्रमुख नसर्ने रोगहरु को अबस्था

1.मुटु तथा रक्तनलीका रोग :

 नेपालमा कुल मृत्युको कारण मध्ये ३० प्रतिशत मुटु तथा रक्तनलीका 
रोगको कारणलेमात्र हुने गर्दछ । सन्२०३० सम्ममा यो बढेर ३५ प्रतिशत 
पुग्ने अनुमान रहेको छ ।
 STEP survey 2013अनुसार महिला (२१ %) र पुरुष (३१ %) मा
उच्चरक्तचाप पाईएको छ भने NDHS 2016 अनुसार महिला (१७ %) र 
पुरुष (२३%) मा उच्चरक्तचाप पाईएको छ । ती मध्ये ९०% of people
उपचार नगराएको पाइएको छ ।
2.  मधुमेह
नेपालमा कुल मृत्युको कारण मध्ये ४ प्रतिशत मधुमेहको कारणले हुने रोगले 
हुने गर्दछ । जसमध्येमहिला (२.७%) र पुरुष (४.६५%) मा मधुमेह कारण 
रहेको छ । मधुमेहले गर्दा लाग्ने अन्य रोगहरको कारणले हुने मृत्यु बढी 
हुनेगरेको छ ।
 सन्२०३० सम्ममा यो बढेर ११ प्रतिशत पुग्ने अनुमान रहेको छ ।
3.क्यानसर :
 नेपालमा कुल मृत्युको कारण मध्ये ९ प्रतिशत बिभिन्न प्रकारको क्यान्सरको 
कारणले हुने गर्दछ भने सन् २०३० सम्ममा यो बढेर १२ प्रतिशत पुग्ने 
अनुमान रहेको छ ।
 अस्पतालमा भएको सन् २००३ देखि २०१२ सम्मको दर्तालाई आधार मानेर 
हेर्दा प्रमुख ३ क्यानसर रहेको पाईन्छ । 
  1.  फोक्सो संग सम्बन्धित क्यान्सर १४.५%
  2.  पाठेघरको मुखको क्यान्सर ११.२ % र 
  3. स्तन क्यानसर ८.४ %
4.दीर्घ श्वासप्रश्वास सम्बन्धी रोगहरू:

नेपालमा कुल मृत्युको कारण मध्ये बुढाबुढीमा १० प्रतिशत दीर्घ 
श्वासप्रश्वास सम्बन्धी रोगहरू कारणले हुने गर्दछ । 
 महिला भन्दा पुरुषमा यो रोग दोब्बर भन्दा बढी रहेको छ । 

प्रमुख जोखिम तत्वहरुको अबस्था

1.धूम्रपान र सुर्ति:
नेपालमा कुल जनसंख्याको लगभग ३१ % हाल (current) सुर्तिजन्य 
पदार्थ सेवन गर्छन्। जसमध्ये जम्मा पुरुष मध्ये ४८.१ % ले सुर्तिजन्य 
पदार्थ सेवन गर्छन्।
( जनसंख्याको लगभग १८.५% हाल (current) धूम्रपान गर्छन् भने 
दैनिक (current) धुम्रपान गर्ने १५.८% रहेका छन्। त्यस मध्ये १०.३
% महिलाहरु धूम्रपान गर्छन्।
( लगभग एक तिहाई भन्दा बढी (३६.१%) जनसंख्या दोस्रो तहको 
धुम्रपान संग exposure हुन्छन्।

2.अपर्याप्त शारीरिक कृयाकलाप 
 नेपालमा कुल जनसंख्याको ३.५% शारीरिक रुपमा पूर्ण निष्क्रिय रहेका 
छन्।
 ५३.६% मानिसहरु सिफारिस अनुसार गनुपर्ने शारीरिक गतिविधि 
(Vigorous Exercise) गर्दैनन्।
 शहरी क्षेत्रमा बसोबास गर्ने मानिसहरुमा बढी निष्क्रियता रहेको छ ।

3.अस्वस्थकर खानपिन 
 नेपालमा सागसब्जी र फलफूलको सेबन केवल एक हप्तामा औसत २ 
दिन खाने गर्दछन् । लगभग ९९% मानिसहरु सिफारिस अनुसार 
खानुपर्ने सागसब्जी र फलफूलको सेबन गर्दैनन्।
 जवान व्यक्तिहरुमा फास्ट फूड प्रयोग गम्भीर रूपमा बढ्दै गएको छ ।
 नुनको मात्रा प्रयोग गर्नुपर्ने भन्दा दुई गुना बढी गरेको पाइएको छ । 
(झण्डै ११ ग्राम प्रति व्यक्ति दैनिक)

4.मोटोपना 
 लगभग २१.६% मानिसहरु शारिरीक तौल बढी भएका तथा र ४५
मानिसहरुमा मोटोपना रहेको छ ।
 २२.७% कोलेस्ट्रल र २५.२% ट्राइग्लिसराइड्स बढेको पाईयो ।

5. मद्यपान 
 १७.४ % मानिसहरु आजको दिनमा (पछिल्लो ३० दिन समेत ) मद्यपान 
गर्दछन्, र १८.६ % पुरुष र २.९% महिलाहरु भारी मात्रामा मद्यपान 
गर्दछन्।
 ४०% पुरुष र १७% महिलाले कुनैबेला मद्यपान गरेका थिए जुन 
SEAR South east asian region  देशहरूमा सबैभन्दा उच्चतम हो ।

6.वायु प्रदुशण 
 ७४% परिवार घरेलू उपयोगको लागि ठोस बायोफियुल्समा निर्भर 
गर्दछ । (cencus 2011)
 शहरी क्षेत्रमा यातायात र औद्योगिक उत्सर्जनको कारणले हुने वायु 
प्रदूषण प्रमुख कारण हो
 लगभग १५.१ % जनसंख्या ३ वा ५ जोखिम तत्वको सयुक्त 
बातावरणीय प्रभाव मा परेका छन्।






Comments

Post a Comment

Thank you for your valueable comments

Popular posts from this blog

Health Worker Sandesh Bhujel Saves a Life with Blood Donation at Province Hospital

Image
  Health Worker Sandesh Bhujel Saves a Life with Blood Donation at Province Hospital Kushma ,2081/12/01 – In an inspiring act of selflessness, Sandesh Bhujel, a dedicated health worker from the emergency department at Province Hospital, stepped forward to donate blood and save a patient's life. The incident occurred when a critically ill patient required an urgent blood transfusion. With time running out and no immediate donor available, Bhugel, who has always been an advocate for voluntary blood donation, did not hesitate to offer his own blood. Thanks to his timely intervention, the patient received the necessary treatment and is now on the path to recovery. Bhugel’s actions highlight the importance of blood donation, especially in emergency situations where every second counts. "As a health worker, I see firsthand how crucial blood donations are. If we all take a small step to donate, we can save countless lives," he said. Province Hospital officials and colleagues pra...
Read more

STP emergency & STP Basic Health Service package 2078

 After seeking lots of site on google I cannot find the PDF of standard treatment protocol of emergency health service package it was just waste of time So I decide to post here the original pdf issued by GOVERNMENT OF NEPAL MINISTRY OF HEALTH AND POPULATION 2078 Click this link  Standard treatment protocol of emergency health service package 2078 And Another PDF for STP for BHS package 2078 Click this link  Standard Treatment Protocal STP for Basic health Service package 2078
Read more

Orthopedic Procedures with C-Arm Machine Begin at Province Hospital, Parbat

Image
Parbat, July 6 – Province Hospital Parbat has successfully commenced orthopedic surgical procedures utilizing a C-Arm imaging machine starting today. This marks a significant advancement in surgical precision and patient care in the region. The procedures were led by Orthopedic Surgeon Dr. Dhundi Raj Paudel & Dr. Bikash Thakur , with imaging support provided by Radiographer Bishal Giri & Dilip Bhujel . Anesthesia support by Anesthesiologist Dr. Balkrishana Shrestha & AA Surya Bahadur Bam. Special support By: BMET Aman Shrestha , Ishan Upadhaya And Juna Nepali. Electronic Medical Records support by Surakshya Silwal .The integration of the C-Arm fluoroscopy system allows real-time X-ray visualization during surgery, enhancing accuracy and minimizing complications. This development is expected to greatly benefit patients requiring orthopedic interventions in Parbat and surrounding districts.
Read more